MASSIMO PITTAU

DIZIONARIO DELLA LINGUA SARDA

FRASEOLOGICO ED ETIMOLOGICO

II VOL. ITALIANO-SARDO

 

ETTORE GASPERINI EDITORE

CAGLIARI

dedicato
ai fratelli Sardi
della emigrazione

 

PREFATZIONE

Custu est su sicundu volúmene de su Dizionario della Lingua Sarda, su volúmene chi presentat su léssicu Italiano-Sardo. B'at una differèntzia importante tra custu volúmene ei su primu, Sardo-Italiano, e non podíat esser de manera divressa. In su primu b'est sa coordinada istórica de sas parágulas, est a nárrere sa etimología de cada parágula síngula, mentres in custu sicundu no est chi dego aèrepo s'óbbrigu de presentare puru s'etimología de sas parágulas italianas. Est craru chi custa chirca de caráttere istóricu-etimológicu supra sas parágulas italianas si deppet fachere in sos vocabulários etimológicos italianos, chi ja esistint, paritzos e fattos bene.

Supra su materiale lessicale chi appo fattu intrare in custu sicundu volúmene, deppo facher una premissa importante: in tempus de oje, sos Sardos chi faveddamus sa limba sarda de abbitúdine o de frecuèntzia, usamus, chene puru nond'abbizare, tottu sas parágulas de sa limba italiana, cussa chi orammai tottu sos Sardos connoschimus e faveddamus. E usamus custas parágulas italianas dándelis cuasi semper un'adattamentu sardu, in sa fonética e in sa morfología; pro esémpiu, it. facile, necessario, impellente los accontzamus in sardu fácili, fátzile, necessáriu, netzessáriu, impellenti, e gai sichinde.

E duncas, sicomente sos Sardos usamus de fattu su léssicu intregu de sa limba italiana puru cando faveddamus in sardu, dego non mi l'appo intesa de nche facher intrare tottu su léssicu italianu in custu Ditzionariu meu Italiano-Sardo, si nono aío déppiu cumpònnere e prubbicare una dechina de volúmenes, mannos cantu custu presente (si pesset a su léssicu italianu de sos bintunu volúmenes de su Grande Dizionario della Lingua Italiana de Serbadore Battaglia, editzione UTET de Turinu, chi nc'aío déppiu facher intrare in custu meu). E tando appo déppiu detzídere de facher un'isséperu: in custu volúmene Italiano-Sardo nc'appo fattu intrare, paris chi tottu sas parágulas própriu sardas, solettante cuddas italianas chi sunt de usu prus comune in su faveddu de sos Sardos.

Reconnosco chi in s'isséperu meu est meda fátzile chi dego appa puru irballau, tzittande parágulas italianas sardizadas non netzessárias e imbetzes lassándecche foras parágulas netzessárias; ma custa est sa sorte chi toccat semper a chie si ponet a facher un'isséperu, un'isséperu calesisiat.

Est puru meda importante de pretzisare chi appo detzisu, in custu sicundu volúmene, de lassare pèrdere cada indicassione de sa variedade dialettale de cadauna de sas parágulas tzittadas (logudoresa, campidanesa, tzentrale, barbarichina, ozastrina e gai sichinde). Custa detzisione mea podet párrere a prima ocrada istrana meda, mentres in effettu est cudda chi appo piccau chin s'abbizada prus manna: pro su fattu chi dego soe de su párrere chi sos Sardos, tuttu sos Sardos, si deppant abbituare a cussiderare comente própriu de su faveddu issoro tottu su patrimoniu lessicale de sa Limba Sarda, lassande pèrdere su fattu chi una tzerta parágula siat logudoresa oppuru campidanesa, nugoresa oppuru ozastrina, sulcitana o barbarichina. Sos Sardos, cada Sardu si deppet abbituare a s'idea de usare chin tottu trancuillidade una calesisiat parágula de unu calesisiat faveddu de s'Isula, solettante fachende - est craru - carchi fátzile adattamentu fonéticu a sa variedade dialettale chi issu at detzisu de usare. Solettante in custa manera nois Sardos podimus punnare a unificare, pristu o tardu chi siat, sa Limba Sarda nostra.

Soe de su párrere chi siat unu fattu mannu e importante su de aer fattu intrare in custu volúmine un'appenditze supra sos macrotopónimos de sa Sardinna intrega. Si trattat de una nobidade assoluda, daechí nessunu limbista o istóricu, prima de mene, s'aíat piccau s'impreu de istudiare, de manera isientífica, su númene de tottu sas biddas, tzittades, iscroccas, frúmenes e montes de sa Sardinna.

In custu sicundu volúmene cumparint puru sos índitzes de sas bases latinas, grecas, bizantinas, cadalanas e ispagnolas, dae sas cales sunt derivadas sas parágulas sardas oppuru chin sas cales si podent cuffrontare. In custa manera risultat resu meda prus fátzile s'usu puru de su primu volúmene de custu Ditzionáriu.

Meda importante mi paret puru sa appenditze intitulada «Aggiunte e correzioni al I volume». Sas azzuntas sunt gai gai pro númeru, ma de tzertu sas curressiones sunt meda prus importantes. Sa chirca etimológica de sos limbistas est fatta meda da pessamentos e repessamentos, e tando non b'at de si meravilliare si, a distántzia de solu duos annos, dego appa cambiáu de párrere supra s'etimología de tzertas parágulas. Unu limbista chi no intret in custu modu de pessare e de travallare non credo chi siat limbista de valore.

Peri custa borta torro a ringratziare s'Editore Ettore Gasperini pro s'impinnu mannu chi s'at piccau pro prubbicare custu sicundu volúmene de su Ditzionáriu e de lu prubbicare in beste meda bella. E ringratzio puru sos duos cullaboradores mannos chi l'azzudant, sa segnora Elena Striani Fanzecco, Amministradora, e Paulu D'Agostino, primu tipógrafu, sos copiuteristas Robertu Littera e Sandru Melis paris chin tottu sos ténnicos meda balentes de sa Ditta. E reconnoschèntzia manna isprimo pro sorre mea Maria Briasco Pittau, pro sa manu chi m'at dau a currèzere sas botzas tipográficas peri de custu Ditzionáriu.

Ma est unu dovere meu e puru unu piachere mannu de ringratziare sos Sardos in zenerale, cussiderau chi s'Editore e dego amus cunstatau chi su primu volúmene de su Ditzionáriu est istau da issos appretziáu e puru vantau paritzu.

In Ortobene de Núgoro, istíu de su Duamiza e unu

Màssimu Pittau


Home Page di Massimo Pittau

Linguistica Sarda
Etruscologia
Italianistica

massimopittau@tiscali.it